*مصاحبه ی من با خبرگزاری کتاب ایران:
فاطمی: با ترجمه دقیق منابع کهن، گام مهم را برداریم
7 دی 1392
سیدحسن فاطمی موحد، محقق و پژوهشگر حوزه دین، معتقد است که با وجود کتاب‌های معتبر در حوزه مطالعات سیره‌نگاری معصومین(ع) هنوز هم این حوزه به پژوهش‌های جدید نیاز دارد. وی می‌گوید: ترجمه دقیق منابع کهن و اصلی درباره سیره اهل بیت(ع) نظیر کتب اربعه و دیگر منابع کهن حدیثی و تاریخی به فارسی و انگلیسی، گام مهمی در سیره‌نگاری معصومین(ع) است.
فاطمی‌موحد در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با اشاره به این‌که مکتوبات جدید با نگارش و ادبیات روز کمک بسیاری در تحریف‌زدایی از سیره‌نگاری ائمه (ع) می‌کنند، گفت: باید منابع کهن و اصلی درباره سیره اهل بیت(ع) نظیر کتب اربعه و دیگر منابع کهن حدیثی و تاریخی به فارسی و انگلیسی با دقت ترجمه شوند. تعداد افرادی که بر متون عربی مسلط نیستند اما درباره سیره معصومین(ع) قلم می‌زنند و سخنرانی می‌کنند، کم نیست و به ناچار به متون واسطه و گاهی پر اشتباه مراجعه می‌کنند.
وی با بیان این‌که ترجمه این قبیل کتاب‌ها دشواری‌های خاص خود را دارد، افزود: برخی افراد ترجمه این کتاب‌ها را با ترجمه رمان و داستان برابر می‌دانند، در حالی که در ترجمه داستان لازم نیست مطالب کلمه به کلمه به زبان دوم برگردانده شود بلکه اغلب این کار اشتباه محسوب می‌شود اما در موضوع سیره اهل بیت(ع) باید از دقت فوق‌العاده‌ای برای ترجمه متون عربی استفاده کرد. به نظر من، برای این کار بزرگ به موسسه‌ای مستقل و متشکل از پژوهشگران این رشته نیاز است.
فاطمی‌موحد در پاسخ به این سوال که «با توجه به این که در مباحث سیره‌نگاری باید به مستندات تاریخی استناد و از تخیل پرهیز کرد، آیا همه مکتوبات این حوزه بر اساس مستندات انجام شده‌اند و این که آیا روایات غیرمعتبر و ضعیف در این مکتوبات وارد شده‌اند یا نه؟» اظهار کرد: متاسفانه باید گفت که نه تنها در فضای مجازی شاهد خبرهای ضعیف و نادرست فراوان هستیم، بلکه در آثار چاپی نیز این روایات ضعیف و نا‌معتبر مشاهده می‌شوند. چند سال پیش قرار بود به مناسبت ماه محرم حدود 10 کتاب فارسی معتبر را درباره حضرت سیدالشهدا(ع) و 10 کتاب معتبر را برای ماه صفر در یک برنامه تلویزیونی معرفی کنم. با وجود این‌که در کتابخانه محل کارم کتاب‌های فراوان درباره نهضت حسینی نگهداری می‌شوند، برای معرفی 10 کتاب دوم، به سختی توانستم کتاب‌های معتبری را که بتوان به همه مطالب آن مطمئن بود، شناسایی کنم!
این محقق و پژوهشگر یادآور شد: در گذشته وقتی یک سخنران، روایتی نادرست را بیان می کرد، مخاطبان او محدود به همان چند نفر حاضر در مجلس بودند و سخن او در سطح وسیع منتشر نمی‌شد اما اکنون بسیاری از همین روایت‌هایی که در سخنرانی‌ها گفته می‌شوند، در قالب‌های صوتی و مکتوب در فضای مجازی منتشر می‌شوند و در دسترس همگان قرار می‌گیرند. و گاه این مطالب به کتاب‌ها و مطبوعات راه می‌یابند. گاهی هم پیش آمده که سخنران یا مصاحبه شونده، مطلبی را صحیح گفته است اما دیگران آن را نادرست به نگارش در آورده‌اند و این عامل نیز زمینه نشر ناراستی‌ها را فراهم کرده است.
فاطمی‌موحد عنوان کرد: همان‌گونه که تدوین کتاب‌های معتبر ضرورت دارد، راه‌اندازی سایت‌هایی ویژه سیره معصومین(ع) که محتوای آن‌ها از نظر اعتبار مورد ارزیابی متخصصان قرار گرفته باشد نیز ضرورت دارد.
وی افزود: یکی دیگر از اقداماتی که در تحریف‌زدایی از سیره اهل‌بیت(ع) باید مورد نظر گرفته شود این است که کتاب‌های کهن گذشته که با تحقیق و پژوهش‌های معتبر منتشر نشده‌اند توسط متخصصان این حوزه و با حمایت‌های دولتی با تحقیق جدید و علمی، دوباره منتشر شوند. البته این کار باید پیش از ترجمه کتاب‌ها انجام شود. نقد و بررسی آثار مربوط به معصومین(ع) در قالب تدوین مقاله و برگزاری نشست‌ها نیز می‌تواند در این راستا تاثیرگذار باشد. یکی دیگر از اقدامات مهم و تاثیرگذار دیگر در این زمینه، تدوین کتاب‌های مرجع و معتبر است که زمینه نشر آثار معتبر را فراهم می‌کند و با مراجعه به این متون می‌توان به انواع شبهه‌ها در مورد اهل‌بیت(ع) پاسخ داد. در این باره موسسه‌های دارالحدیث و ولی عصر(عج) در قم آثار گرانبهایی را عرضه کرده‌اند.
وی در پاسخ به این سوال که «اکنون سیره‌نگاری معصومین(ع) با چه خلأهایی مواجه است» اظهار کرد: یکی از مظلومیت‌های اهل بیت(ع) این است که هر کسی به خودش اجازه می‌دهد درباره این بزرگواران اظهار نظر کند و خودش را متخصص بداند، در حالی که اظهار نظر در این عرصه تخصص خاص خود را می‌طلبد. کم نیستند کسانی که در این حوزه قلم می‌زنند، در حالی که نمی‌دانند برای پژوهش از چه منابعی استفاده کنند یا تشخیص نمی‌دهند کدام منبع معتبر است و کدام غیرمعتبر! من خبر ندارم که آیا رشته‌ای دانشگاهی ویژه تاریخ و سیره اهل بیت(ع) وجود دارد یا نه. اگر چنین رشته ای نیست، راه‌اندازی آن، کمکی قابل توجه در تحریف‌زدایی و عرضه صحیح سیره آن بزرگواران خواهد بود.
فاطمی‌موحد گفت: یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند کمک به از بین بردن خلأهای موجود در حوزه سیره‌نگاری انجام دهد، تحریر جدید کتاب‌هایی مانند «منتهی‌الآمال» شیخ عباس قمی است. این کتاب از اعتبار بالایی برخوردار است اما چون درک محتوای آن برای نسل امروز دشوار است، همه افراد نمی‌توانند از آن استفاده کنند. اگر این‌گونه کتاب‌ها با حفظ محتوا و عبارت‌پردازی‌های امروزی با نگارشی جدید به رشته تحریر درآیند، بیشتر مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
وی افزود:تاکنون درباره سیره‌نگاری ائمه(ع) کتاب‌های ارزشمند، دایره‌المعارف‌ها و دانشنامه‌های معتبر منتشر شده‌اند اما هنوز در این زمینه کمبودهایی احساس می‌شود که برطرف کردن آن‌ها نیازمند تحقیق و پژوهش از سوی متخصصان این حوزه است.
کد مطلب : 189735
